Α΄τάξη σε δράση: εικονογράφηση της Καινής Διαθήκης

Πέμπτη 23 Οκτωβρίου 2014

εικονογράφηση της Καινής Διαθήκης

Έξω από την εμπειρία της εκκλησιαστικής ζωής ο λόγος του Θεού μένει τελικά ακατανόητος και απρόσιτος στον άνθρωπο.

(από http://e-journals.ekt.gr/bookReader/show/index.php?lib=deltion&path=437/436#page/16/mode/2up)

Η τέχνη των εικονογραφημένων χειρογράφων του Αγίου Όρους.

Η τέχνη των εικονογραφημένων χειρογράφων καλλιεργήθηκε περισσότερο από κάθε αλλού στο Άγιο Όρος. Η κληρονομιά αυτή διαφυλάχτηκε με ευλάβεια στις μονές , τις σκήτες τα κελιά.

Στα εικονογραφημένα χειρόγραφα επικρατούν αποϋλοποιημένα πρόσωπα, εκφράσεις ιδιαίτερης πνευματικότητας, ιδίως στα έργα του 12^ου αιώνα. Έντονη είναι η επίδραση της λειτουργίας κυρίως σε λειτουργικά χειρόγραφα, προπάντων στο ευαγγελιστάριο ή ευαγγέλιο, το βιβλίο που περιέχει καθημερινά αναγνώσματα του Ευαγγελίου σε διάταξη που ακολουθεί τις ακίνητες και κινητές εορτές της εκκλησίας. τα σημαντικότερα ευαγγελιστάρια του 10^ου και 11^ου αιώνα χειρόγραφα πολυτελή, έχουν διατηρηθεί στο Άγιον Όρος.

Ήδη από το τέλος του 12^ου αιώνα τετραευάγγελα και ευαγγελιστάρια παρουσιάζουν εικονογραφικές και τεχνοτροπικές αλλαγές. Σημαντική είναι η ανανέωση μιας παλαιάς παράδοσης, σύμφωνα με την οποία ο Ευαγγελιστής συνοδεύεται από την προσωποποίηση της έμπνευσης ή του γραμματέα του ή το σύμβολό του. Τεχνοτροπικά όμως τα έργα της τελευταίας φάσης του Βυζαντίου εκφράζουν μια συγκινησιακή κατάσταση.

Στα μεταβυζαντινά χρόνια παράγονται χειρόγραφα, ιδίως λειτουργιών, μεγάλο αριθμό στο Άγιον Όρος. Εντυπωσιάζουν με τον πλούτο της διακόσμησης και μαρτυρούν καλλιτεχνικά ρεύματα που έρχονται από διάφορες περιοχές της Ορθοδοξίας, κυρίως από τις παραδουνάβιες χώρες και το ρωσικό βιβλίο.

Ο κύκλος αντιγραφής και ανάγνωσης των μοναχών είναι μεγάλος. Η ανάγνωση όμως των βιβλίων γίνεται και με την εικονογράφηση, που έχει την πηγή της, στην εσωτερική ζωή του μοναχού, η οποία υψώνεται σε πνευματικούς στοχασμούς που σταδιακά οδηγούν στην ένωση του με το Θείο. Τα χειρόγραφα του Αγίου Όρους μας παρέχουν πλήρη εικόνα του πνευματικού ρόλου της εικονογράφησης. Κύριο εκφραστικό μέσο παραμένει η ανθρώπινη μορφή, που την πλάθει ο καλλιτέχνης, το υπερβατό, που προσπαθεί να εκφράσει ζωγραφικά τον αγιασμό και τη θέωση του ανθρώπου, η οποία οδηγεί τελικά στη μεταμόρφωση του σύμπαντος, στην επιστροφή στον χαμένο παράδεισο. Με την έννοια αυτή, όπως και η Ορθοδοξία, τα εικονογραφημένα χειρόγραφα του Αγίου Όρους δεν γνωρίζουν γεωγραφικά όρια.(Ηλιάδη Α.)